Voormalige bedrijfsarts: 'Geen witte jas aan na de borrel'

Ziekenhuis-bedrijfsarts Gerard Frijstein vertelt over drinken op het werk. Hij is net met pensioen. Hij begon als chirurg, maar werd al snel bedrijfsarts. Gerard was hoofd Arbodienst bij Amsterdam UMC, locatie AMC, en de Universiteit van Amsterdam. Hij is nog erg betrokken bij het voorkomen en behandelen van een alcoholprobleem, bijvoorbeeld bij medisch specialisten. Ook niet gek, na 35 jaar ervaring als bedrijfsarts. Eén gebeurtenis uit zijn opleidingstijd tot chirurg maakte indruk: "Ik stelde mijn opleider, die onder invloed van alcohol was, een vraag, waarna hij mij letterlijk een tik op de vingers gaf. Middenhandsbeentje gebroken."

Opereren met een kegel

"Als deze opleider nuchter was, gingen zelfs de simpelste operaties mis. Maar als hij de avond ervoor flink had gedronken, en wij als arts-assistenten bijna flauwvielen van zijn kegel, stond hij prachtig te opereren. Bizar om te zien." Veel mensen kunnen drinken en toch goed functioneren, wil Gerard maar zeggen. Toch is dat een probleem. Veel mensen grijpen naar alcohol om zich staande te houden. Om te blijven presteren. "Vroeger wist ik van hoogleraren met een fles jenever in de la. Dat werd niet als probleem gezien. Die tijden zijn veranderd."

Om iemand heen werken

"In de regel duurt het lang voordat je weet dat iemand te veel drinkt. Zo was er bijvoorbeeld een hoofd van een afdeling met eindverantwoordelijkheid over uitgaande verslagen. Alleen hij kon tekenen voor het vrijgeven van deze informatie. De hele afdeling wist dat hij een alcoholprobleem had. Ik hoorde dat pas vele jaren later. "We weten het al langer", hoorde ik dan, "maar hij functioneert verder prima." Ze werkten om hem heen: als hij een paraaf had gezet, checkte iemand anders de opdracht ook nog. Zo zie je hoe een afdeling een alcoholprobleem ook in stand kan houden."

‘Drankje moet kunnen’ in bedrijfscultuur

Het alcoholprobleem kan doorgaan als je collega’s er begrip voor hebben. "Soms is de bedrijfscultuur: ach, een drankje moet kunnen. De bouw is zo’n branche waar dit lange tijd als normaal beschouwd werd. Elke vrijdag vanaf vier uur kwamen de kratten bier, en zetten bouwvakkers het op een drinken. Daarna reden ze nog in het busje naar huis. Dat is nu niet meer normaal."
"Veel mensen drinken jarenlang veel. Dat begint dan vaak al ‘onschuldig’, bijvoorbeeld in sportclubs of in hun studententijd. Bij een kleine groep slaat dat om in een verslaving. De één kan er goed tegen en de ander niet. Dat verschilt enorm tussen mensen."

Tijdbom

Een alcoholprobleem is altijd schadelijk en vormt een tijdbom, vertelt Gerard. "Je kunt ongelukken veroorzaken, op je werk of onderweg. Sommige mensen worden er agressief van, of hebben concentratieproblemen. En mensen met een alcoholprobleem melden zich vaker ziek. Al kun je er ook goed omheen werken, bijvoorbeeld als je veel vrijheid in je werk hebt. Een wetenschapper wordt afgerekend op de onderzoeksresultaten die hij oplevert. Op welke tijden hij dat precies doet, maakt minder uit." Zo blijft een alcoholprobleem langer onder de radar. Ook in de huidige thuiswerksituatie, in verband met corona, doen zich dergelijke situaties voor.

Iemand met alcoholprobleem is per definitie handig

Uiteindelijk zal een alcoholprobleem altijd een negatieve invloed hebben op je werk. Toch kan het jarenlang onopgemerkt blijven. "Iemand die te veel drinkt wordt er vaak handig in dit te verbergen. En dat lukt dan vaak ook jarenlang. Als er ergens een incident plaatsvindt, heeft diegene daar meteen een verklaring voor. Terwijl de omgeving het stukje bij beetje ontdekt."

Hoe gaat dat in het ziekenhuis waar Gerard zo lang heeft gewerkt? "Daar is zero tolerance de norm. Bij een afscheidsborrel drink je een drankje, maar daarna trek je niet je witte jas weer aan voor een operatie, of een afspraak met een patiënt. Nee, je hebt een gezamenlijke verantwoordelijkheid en moet elkaar dus aanspreken op alcohol. Zeg: ik zie dat je gedronken hebt en nog wil werken. Volgens mij moet je dat niet doen en naar huis gaan." Confronteren is lastig, maar nodig.

Wat kan een bedrijfsarts doen?

Je kunt altijd met een bedrijfsarts gaan praten als je merkt dat het steeds lastiger is om je werk te doen. Het kan te maken hebben met te veel alcohol drinken. Een bedrijfsarts kan samen met jou een inschatting van de ernst maken en tips geven hoe je zelf aan de slag kunt gaan of op zoek kunt naar hulp. Gerard: "Ga in gesprek met de bedrijfsarts voordat het uit de hand loopt. Een bedrijfsarts heeft vaak veel tijd voor je. Hij of zij kent de situatie op je werk. En de bedrijfsarts heeft geheimhoudingsplicht: hij of zij mag informatie over wat je bespreekt niet zonder toestemming delen met je werkgever."